22 Ocak 2010 Cuma

Moğolca isimler sözlüğü



Moğolistan' da dikkat çeken şeylerden biri insan adları. Adların çoğu tarihi değil; doğada olan şeyler (ışık, çiçek vs.) ya da soyut kavramlar (bereket, şans, mutluluk...). Bu kadar eski tarihi olan bir milletin, adların tarihten almaması (Borçu, Börte, Bekter, Cebe, Cuci vs.) enteresan.

Bugüne kadar hep isim hafızamla övünmüştüm. Ama bu durum Moğolistan'a gelince, hele bir de burada çocuklarla haşır neşir olunca tersyüz oldu (çocuklara gönüllü İngilizce öğretmenliği yapıyorum, onların İngilizce öğrendiğinden çok ben Moğolca öğreniyorum, o ayrı :). Şöyle ki, isimler genelde tamlama halinde, uzun. Bir de isimler genelde aynı sözcüklerin birleşmesiyle oluşmuş, tamlamada bazen başta bazen sondalar. İsim örneklerine gelince:

Delgirmaa- bereket anne
Tsetsegmaa - çiçek anne
Bayartsetseg- bayram çiçeği
Altantsetseg- altın çiçek
Altantuya- altın parlaklık
Gerelmaa- ışık anne
Gerelbayar- ışık bayramı
Sarangerel- ayışığı
Saranzaya- ayın kaderi
Bayartsetseg- bayram çiçeği
Buyanjargal- zenginlik mutluluk
Batbold- güçlü çelik
Munkhbat- sonsuz güçlü

Bu böyle gidiyor, yıldız, ışık, ay, refah, şans, kader... Benim sınıflardan birinde yan yana oturan iki hoplak zıplak çocuk var, birinin adı Erdenebat (mücevher güçlü), diğerinin Baterdene (güçlü mücevher). Nasıl da birbirlerine benziyorlar, hangisi hangisi hala öğrenemedim. Birine bir şey demek istesem iki adı da söylüyorum, çocuklar da şaşırıyor :)).

Ad koymanın bir yolu da, doğduğun günün ardına bir sözcük eklemek. Misal, Purevbat (perşembe güçlü) ya da Nyamtsetseg (pazar çiçeği). Bazen de Tibetçe ya da Sanskritçe ekler geliyor, Byambaasuren (cumartesi güç) gibi. Ben de kendime Purevsuren adını uygun gördüm :)).

Burada ad konusu yaz yaz bitmez :). Yabancılara çok tuhaf gelen adlar da var. Yeni doğana, onu kötü ruhların dikkatinden kaçırmak için şekil şemalsiz adlar da veriyorlar, örnek çok: Demirkaşık (tumur bir şey), Nergui (adsız), Enebish (bu değil), Hunbish (insan değil)... Sanırım bizdeki çocuğun ismini taşıyamaması inancı Moğollar' da da geçerli, baştan iddialı isim koyup sonradan değiştiren de var.

Bir de soyadı mevzuu var, o apayrı dava. Burada soyadı işi daha yaygınlaşmamış, daha doğrusu bizim bildiğimiz anlamda yaygınlaşmamış. Misal, babamın adı Muhiddin, ben günlük kullanımda Muhiddin' in Efsun ya da M. Efsun olacaktım. Pasaportta ise Efsun Muhiddin yazacaktı. Eşimle soyadımız tutmayacaktı yani, o Ataş' ın Umut, A. Umut :)). Karı kocanın, hatta anneyle çocukların soyadı farklı. Nasıl karıştırmıyorlar acaba? Devlet ortak soyadı zorunluluğu getirmiş ama henüz pek ipleyen yok gibi.

  • Bugün özlenen: Memleket bu kadar uzak olmasa yahu... Hem manen, hem maddeten...
  • Bugün izlenen: Sunshine Cleaning. İki kızkardeş, birinin hayal gücü gelişkin oğlu ve çatlak babalarının hikayesi. Little Miss Sunshine ekibinden, çok benzeri. Kardeşlerden biri oğlu için çırpınır, diğeri sorumsuzun tekidir, parası iyi diye cinayet mahalli temizliği işine girerler. Oğlu olan ayakta durmaya, kokoş kadınlar arasında "ben de varım" demeye çalışırken sorumsuz olan takılmaktadır. Olaylar naifçe gelişir. Hoş bir film, hüzünlü, gereğinden ama fazla acıtmıyor; umutlu ama gereğinden fazla iyimserliğe yer bırakmıyor.

1 yorum:

  1. Tarihi kişiliklerin adlarını çocuklarına vermeme nedenleri çocuklarının o isme layık olamayacaklarından korkmalarıdır. Cengiz Han adını da Moğolistan'da pek duyamazsınız.

    YanıtlaSil